ഉത്തരം : പ്രഭാതമായിട്ടില്ലെന്നോ അസ്തമിച്ചു കഴിഞ്ഞുവെന്നോ തെറ്റുധരിച്ചുകൊണ്ട് നോമ്പുകാരന്‍, നോമ്പു മുറിയുന്ന വല്ലതും പ്രവര്‍ത്തിക്കുകയും പിന്നീട് യാഥാര്‍ഥ്യം ബോധ്യപ്പെടുകയും ചെയ്താല്‍ ആ നോമ്പ് ഖദാ വീട്ടണമെന്നാണ് ഭൂരിപക്ഷം പണ്ഡിതന്മാര്‍ നിര്‍ദ്ദേശിച്ചിട്ടുള്ളത്. ഇസ്ഹാഖ്, ഇബ്‌നു റാഹവൈഹി, ദാവൂദുള്ളാഹിരി, ഇബ്‌നു ഹസം, ഹസന്‍ ബസരി, മുജാഹിദ്, തുടങ്ങിയ പല പ്രമുഖ പൂര്‍വ സൂരികളും അയാളുടെ നോമ്പ് സാധുവായിരിക്കുന്നുവെന്നും ഖദാ വീട്ടേണ്ടതില്ലെന്നും പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഈ വീക്ഷണമാണ് തെളിവുകളുടെ അടിസ്ഥാനത്തില്‍ കൂടുതല്‍ സ്വീകാര്യമായിട്ടുള്ളത്. അല്ലാഹു പറഞ്ഞു : ‘നിങ്ങള്‍ പിശകായി ചെയ്തുപോയതില്‍ കുറ്റമില്ല, പക്ഷെ, നിങ്ങള്‍ മനപൂര്‍വം ചെയ്തതാണ് കുറ്റകരം’. നബി(സ) പ്രസ്താവിച്ചു : ‘നിശ്ചയം എന്റെ സമുദായത്തിന്റെ നോട്ടപ്പിശകുകളെ അല്ലാഹു അവഗണിച്ചിരിക്കുന്നു.’ അസ്മാ ബിന്‍തു അബീബക്കറില്‍ നിന്ന് ബുഖാരി ഉദ്ദരിക്കുന്നു : അവര്‍ പറഞ്ഞു : ‘നബി(സ)യുടെ കാലത്ത് റമദാനില്‍ മേഘാവൃതമായ ഒരു ദിവസം ഞങ്ങള്‍ നോമ്പ് തുറന്നു. പിന്നീട് സൂര്യന്‍ വെളിപ്പെട്ടു.’ ഈ ഹദീസില്‍ അസമയത്ത് നോമ്പ് തുറന്നവരോട് അത് ഖദാ വീട്ടാന്‍ നബി(സ) കല്‍പിച്ചതായി പറയുന്നില്ല. നബി അവ്വിധം കല്‍പിച്ചിട്ടില്ല എന്നാണ് അതില്‍ നിന്ന് മനസ്സിലാക്കേണ്ടത്. കല്‍പിച്ചിരുന്നുവെങ്കില്‍ ഈ സംഭവം പോലെ തന്നെ അനിവാര്യമായും ആ കല്‍പനയും ഉദ്ധരിക്കപ്പെടുമായിരുന്നു.
സൈദുബ്‌നു വഹബില്‍ നിന്ന് അബ്ദുര്‍റസാഖ് ഉദ്ധരിക്കുന്നു : ‘ഉമറിന്റെ കാലത്ത് ഒരിക്കല്‍ ജനങ്ങള്‍ നോമ്പു തുറന്നു. ഹഫ്‌സയുടെ വീട്ടില്‍ വലിയൊരു കലം കൊണ്ടുവരുന്നതു ഞാന്‍ കണ്ടു. ആളുകള്‍ കുടിച്ചു, പിന്നീട് മേഘങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ നിന്ന് സൂര്യന്‍ വെളിപ്പെട്ടു. ആളുകള്‍ക്ക് വലിയ വൈക്ലബ്യം തോന്നി. ‘നമുക്ക് ഇന്നത്തെ നോമ്പ് ഖദാ വീട്ടാം’ എന്ന് അവര്‍ പറഞ്ഞു. അപ്പോള്‍ ഉമര്‍ ചോദിച്ചു: എന്തിന്? അല്ലാഹുവാണെ, നമ്മള്‍ കുറ്റമൊന്നും ചെയ്യാന്‍ തുനിഞ്ഞിട്ടില്ല’. സൂര്യന്‍ അസ്തമിച്ചു എന്ന ധാരണയോടെ നോമ്പു തുറക്കുകയും അപ്പോള്‍ അസ്തമിച്ചിരുന്നില്ല എന്ന് പിന്നീട് ബോധ്യപ്പെടുകയും ചെയ്താല്‍, അത് കുറ്റമോ വ്രതലംഘനമോ ആകുന്നതല്ലെന്നും അതിന്റെ പേരില്‍ നോമ്പു ഖദാവീട്ടേണ്ട യാതൊരാവശ്യവുമില്ലെന്നും സാരം.
